Өнөөдөр уламжлагдан үлдсэн “Монголын нууц товчоо”-ны хамгийн хуучин эх бол 14-р зуунд эмхтгэгдсэн бичмэлийг гар аргаар хуулбарласан зүйл болно. Монгол хэлний дуудлагын дагуу ханз үсгээр галиглаж тэмдэглэсэн байгаа бөгөөд хятад хэлний хадмал орчуулгатай. Иймд түүнийг нэг ёсондоо “Монголын нууц товчоо”-ны анхны орчуулга гэж үзэх боломжтой.
Хэрэв энэхүү хятад орчуулгыг эс тооцвол дэлхийд хамгийн анх “Монголын нууц товчоо”-г бусад хэл рүү орчуулсан хүн нь Нака Мичиёо гэдэг японы дорно дахины түүх судлаач гэхэд хилсдэхгүй.
Нака Мичиёо 1851 онд Японы зүүн нутагт төрж эртний хятад бичиг судлаачийн өргөмөл хүү болж өсөв. Мэйжигийн шинэчлэлийн дараа Фүкүзава Юүкичи гэдэг эрдэмтэнд шавь орж англи хэлийг сурч эхлэв. 2 жил 2 сарын турш шамдан суралцсаны эцэст англи хэл дээр ном уншиж мэддэг болжээ. Багшийнхаа зөвлөсний дагуу дунд сургуульд ажилд орж хожимоо их дээд сургуульд багшилдаг болов.
Тэрбээр дорно дахины түүхийг судалсан хэд хэдэн бүтээл нийтэлж, утга зохиолын докторын цол хүртжээ. Судалгааны цар хүрээгээ тэлэх явцад Монгол гүрний түүхийг сонирхож улмаар монгол хэлийг оролдож эхэлжээ.
Гэвч тухайн үеийн Японд монгол хэлний сурах бичиг гэж бараг байсангүй. Өрнөдөд хэвлэгдсэн номуудыг ашиглан суръя гэтэл герман, франц, орос зэрэг хэлээр тайлбарыг унших шаардлагатай тулгарав. Иймд урьтаж эдгээр хэлийг хэдэн жил үзсэний эцэст монгол хэлийг сурах боломжтой болсон юм.
1907 онд Нака Мичиёо “Монголын нууц товчоо”-г япон хэл дээр орчуулж дуусган “Чингис хааны тухай бодит тэмдэглэл” гэдэг нэрээр хэвлүүлэн гаргажээ. Харамсалтай нь Монгол болон Өрнөдийн монгол судлаачдийн дотор япон хэлтэй хүн ховор тул энэ орчуулга нь төдийлөн танигдаагүй юм байна.