Зэн /даяан/
Зэн бол Япон дахь буддын шашины Зэн-шүү гэдэг урсгалаар их явагдаж буй бясалгалын арга болох ба түүнд холбогдох үзэл бодлыг ч хамааруулдаг. Зэнгийн сэтгэлгээ япончуудын өдөр тутмын амьдралд багагүй нөлөө үзүүлж байгаа бөгөөд гадаадынханы сонирхолыг их татдаг билээ.
Буддын шашины урсгалууыг гол хоёр хуваахад Ази тивийн хойд орнуудад дэлгэрсэн Махаяна буюу их хөлгөний урсгал ба урд орнуудад дэлгэлсэн бага хөлгөний урсгал болно.
Хэдийгээр нэг л их хөлгөний урсгалд багтдаг боловч Монголын буддын шашин дээр үед Энэтхэгээс Түвдийг дамжиж орж ирсэн бол Японы буддын шашин Энэтхэгээс Хятадыг дамжиж орж ирсэн гэсэн ялгаа бий.
Дээр үед энэтхэгийн Будидарма гэдэг ламтан буддын шашны номлолын тулд Хятадад очиж бясалгалын аргыг боловсронгуй болгосон. Түүнд үндэслэж бий болсон Зэнгийн урсгал сүүлд Японд нэвтрэн орж дэлгэрсэн юм.
Зэнгийн аргаар дасгалжуулснаар тархиа амруулан тайван сэтгэлтэй болж, шаардлагатай зүйлд анхааралаа төвлүүлэх чадвараа эзэмших боломжтой. Олон жилийн турш бясалгал хийсний үр дүнд хорвоогийн аливаа нүдэнд харагдах зүйл, үйл явдлуудад сэтгэлээ үл автагдан энэ сансарын мөн чанарыг ойлгоход хүрэхийг эцсийн зорилго болгодог билээ.
30-аад жилийн өмнө Японы NHK телевиз зэнгийн тухай танилцуулах нэвтрүүлэг дээр зэнгийн урсгалын ламтнаар бясалгал хийлгэн тархины долгионы бичлэг хийж байсан. Хүн төрөлхтөн тайван сэтгэлтэй байгаа үед альфа долгион гаргадаг. Тэр туршилтаар бясалгал хийж буй ламтнаас альфа долгион гарсныг харуулж байсан.
Мөн телевизийн нэвтүүлэгчийг бас хажууд нь суулган хамт бясалгал хийж байгаагаар тархины бичлэг хийсэн. Тэгэж байгаа байхад тэр өрөөнд гэнэт нүцгэн шахуу бага өмсгөлтэй гоё хүүхэн орж ирээд тэд нарын өмнө зогссон.
Тэгэнгүүд нэвтүүлэгчийн бичлэгт сэтгэлийн самуурлыг илэрхийлхүйц огцом өөрчлөлт гарсан бол ламтны бичлэгт огт өөрчлөлт гараагүй альфа долгионтой хэвээрээ байсан.